Nieprzestrzeganie zasad BHP przez pracowników może doprowadzić do wypadku przy pracy. Ich skutkiem są nie tylko obrażenia poniesione przez poszkodowanego, lecz także m.in. straty finansowe związane z zatrudnieniem osób na zastępstwo czy przestojem w funkcjonowaniu firmy. Sprawdź, jak motywować pracowników do przestrzegania zasad BHP.
Przestrzeganie zasad BHP – dlaczego jest to tak istotne?
Przestrzeganie zasad BHP to jeden z podstawowych obowiązków każdego pracownika, niezależnie od sektora gospodarki, w którym go zatrudniono. O tym, jak istotna jest to kwestia, świadczyć może fakt, że obowiązek ten został ujęty w Kodeksie pracy.
art. 211 Podstawowe obowiązki pracownika w zakresie BHP „Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika”.
art. 211 Kodeksu pracy
W dalszej części tego artykułu ustawodawca wymienia szczególne obowiązki pracownika w zakresie BHP, w tym m.in. znajomość przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, uczestnictwo w szkoleniach BHP, dbanie o należyty stan maszyn, urządzeń i narzędzi czy współdziałanie z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przestrzeganie zasad dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy zmniejsza ryzyko wypadków przy pracy i związanych z nimi strat finansowych ponoszonych przez pracodawcę wynikających m.in. z uszkodzenia sprzętu, przerwy w pracy spowodowanej koniecznością zbadania wypadku przy pracy czy z zatrudnienia osób na zastępstwo za pracowników poszkodowanych w wypadku, którzy przebywają na zwolnieniu lekarskim.
Nieprawidłowe zachowanie się pracownika a wypadki przy pracy
Chociaż przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy powinno leżeć w interesie pracownika, to wciąż zdarza się, że pracownicy te zasady łamią. Dla przykładu – w 2022 r. zgłoszono 66 606 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, z czego 1,6% wypadków było następstwem nieużywania przez pracownika sprzętu ochronnego, a aż 61,1% wynikło na skutek nieprawidłowego zachowania się pracownika (źródło GUS).
Zbliżone statystyki przedstawia także Państwowa Inspekcja Pracy, do której podstawowych zadań zalicza się m.in. badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Jak wynika ze sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy w 2022 r., spośród zbadanych 1920 wypadków przy pracy, w których poszkodowanych zostało 2 179 osób, za 47,7% tych wypadków stoją przyczyny ludzkie (nieprawidłowe zachowanie się pracownika czy nieprawidłowości w stosowaniu przez niego sprzętu ochronnego).
Sprawdź też: Przegląd najczęstszych wypadków w miejscu pracy i jak ich unikać – praktyczne porady BHP
Dlaczego pracownicy nie przestrzegają zasad BHP?
Warto mieć na uwadze, że za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy grożą pracownikom sankcje – nie tylko upomnienie czy nagana, lecz także kary finansowe. Dlaczego zatem pracownicy nie przestrzegają zasad BHP?
Niekiedy uniemożliwiają im to sami pracodawcy. Przeglądając wspomniane wcześniej sprawozdanie z działalności PIP, warto na chwilę zatrzymać się przy rozdziale 2: Badanie skarg i wniosków zgłaszanych do Państwowej Inspekcji Pracy.
W 2022 r. do PIP wpłynęło ponad 50 tys. skarg, z czego ponad 4 tys. dotyczyło przygotowania do pracy (m.in. brak szkolenia wstępnego w zakresie instruktażu ogólnego oraz stanowiskowego lub jego niewłaściwie przeprowadzenie, niedostarczenie przez pracodawcę odzieży i obuwia roboczego czy brak lub nieodpowiedni dobór środków ochrony indywidualnej, w szczególności odzieży ochronnej, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, ochrony głowy i układu oddechowego).
Blisko 40% zgłoszonych skarg dotyczących warunków pracy PIP uznała za zasadne.
To tylko jedna strona medalu. Zdarza się też tak, że pracownicy nie przestrzegają zasad BHP, ponieważ nie mają świadomości, do jakich skutków może doprowadzić ich zachowanie, nie rozumieją przepisów BHP, w tym także wewnętrznych regulaminów obowiązujących w przedsiębiorstwie, lub po prostu lekceważą obowiązujące normy, gdyż przestrzeganie ich wiązałoby się np. z dodatkowym wysiłkiem lub wydłużeniem czasu potrzebnego na wykonanie konkretnej czynności.
Jak motywować pracowników do przestrzegania zasad BHP?
Jedną z motywacyjnych metod stosowanych w celu nakłonienia pracowników do przestrzegania zasad BHP jest metoda kija i marchewki, w której negatywne bodźce motywacyjne (potencjalne kary) przeplatają się z bodźcami pozytywnymi (nagrody). Już sama świadomość nieuchronności kary (prawidłowo sprawowany nadzór, który wykryje ewentualne uchybienia) może podziałać na pracowników motywująco.
Definicję wypadku przy pracy można znaleźć w Ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Art. 3. 1. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
- Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia
- W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy
Wyróżnia się kilka rodzajów wypadków przy pracy:
- wypadki śmiertelne – w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. zgłoszono 99 osób poszkodowanych
- wypadki ciężkie – w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. zgłoszono 206 osób
- wypadki lekkie (ich skutkiem jest czasowa niezdolność do pracy) – w okresie styczeń-wrzesień 2023 r. zgłoszono 45504 poszkodowanych w wypadkach z innym skutkiem.
Jeżeli w firmie dojdzie do wypadku przy pracy, pracodawca musi pamiętać o ciążących na nim obowiązkach. Należą do nich między innymi o zabezpieczeniu miejsca wypadku, powołaniu zespołu powypadkowego czy zawiadomieniu okręgowego inspektowa pracy i prokuratora, jeśli miejsce miał ciężki, śmiertelny lub zbiorowy wypadek przy pracy.
Przegląd najczęstszych wypadków w miejscu pracy
Jak wynika z danych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny, w całym 2022 roku zgłoszono 66606 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy. W pierwszych trzech kwartałach 2023 roku (styczeń-wrzesień) takich zgłoszeń było 45809. W porównaniu z okresem analogicznym (styczeń-wrzesień) w 2022 roku wskaźnik wypadkowości wzrósł o 7,5% i wyniósł 3,22 (źródło danych GUS).
Wskaźnik wypadkowości – liczba osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy przypadająca na 1000 pracowników.
Górnictwo i wydobywanie to branża o najwyższym wskaźniku wypadkowości, jeśli chodzi o miesiące styczeń–wrzesień 2023 roku. Na kolejnym miejscu znajdują się wypadki przy pracy w firmach zaliczanych do sekcji dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Warto zaznaczyć, że wypadki przy pracy nie omijają pracowników wykonujących swoje obowiązki w ramach pracy zdalnej lub telepracy – w pierwszych trzech kwartałach 2023 roku zgłoszono 233 osoby poszkodowane (źródło danych GUS).
Trzy najczęstsze grupy wydarzeń powodujące urazy podczas wypadków przy pracy (styczeń–wrzesień 2023 r.) to:
- uderzenie w nieruchomy obiekt (ok.30%)
- uderzenie przez obiekt w ruchu (ok. 20%)
- kontakt z przedmiotem ostro zakończonym, szorstkim, chropowatym, lub twardym (ok. 19%)
Wymienione grupy wydarzeń dominowały także w latach poprzednich – w 2022 roku uderzenie w nieruchomy obiekt spowodowało uraz u 32,1% osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy (źródło danych GUS).
Od stycznia do września 2023 roku najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy było podobnie jak w latach ubiegłych nieprawidłowe zachowanie się pracownika. Ponadto, do wypadków przy pracy przyczyniały się także niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym przez pracownika, niewłaściwa organizacja stanowiska pracy, a także niestosowanie się do poleceń oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (źródło danych GUS).
Jak unikać wypadków w pracy? Szkolenia BHP – wstępne i okresowe
Jak podaje Główny Urząd Statystyczny, niestosowanie się do poleceń oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy to przyczyny 6,3% wszystkich wypadków w miejscu pracy, które zostały zgłoszone od stycznia do września 2023 r. Każdy pracodawca, któremu zależy na zapewnieniu bezpiecznego środowiska pracy i uwrażliwieniu pracowników na kwestie związane z bezpieczeństwem, powinien pamiętać o organizacji szkoleń BHP – taki wymóg nakładają obowiązujące przepisy.
Zarówno szkolenia BHP wstępne, jak i okresowe podnoszą świadomość pracowników w zakresie występowania potencjalnych zagrożeń, które mogą przyczynić się do wypadku przy pracy.
Praktyczne porady BHP
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia wypadku przy pracy w Twojej firmie, stosuj się do praktycznych porad BHP:
- zadbaj o regularne szkolenia pracowników dot. zagadnień związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy
- zachęcaj pracowników do szczegółowego zapoznania się z regulaminami pracy
- pamiętaj o systematycznej konserwacji maszyn i urządzeń w miejscu pracy;
- zwróć uwagę na odpowiednią organizację miejsca pracy
- zbadaj poziom bezpieczeństwa w swojej firmie – zleć ekspertom przeprowadzenie audytu BHP w swojej firmie
Zachęcamy do kontaktu wszystkich pracodawców, którzy poszukują ekspertów w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy – przeprowadzamy nie tylko szkolenia wstępne i okresowe BHP, lecz także specjalizujemy się w audytach BHP, opracowywaniu instrukcji BHP oraz w przygotowywaniu dokumentacji powypadkowej.
